Ci, którzy kiedykolwiek odwiedzili Muzeum Polskie w Chicago, wiedzą, jak bardzo różnorodne są nasze zbiory. Wpływ na taki stan rzeczy miały ważniejsze i mniej istotne wydarzenia.
Z pewnością do pierwszych możemy zaliczyć zakupienie około 70 proc. kolekcji pochodzącej z wystawy w Nowym Jorku, jaka miała miejsce w latach 1939 – 1940. Wśród wielu objektów, które wówczas do nas trafiły, znalazły się i takie, które reprezentowały polską (ale nie tylko) sztukę ludową. Zresztą, jedna z dwunastu sal wystawowych Polskiego Pawilonu była całkowicie poświęcona tej właśnie sztuce. Zwiedzający ją, mogli zobaczyć rzeźby w drewnie, obrazy i malowidła, sprzęty domowe, stroje ludowe, tkaniny i hafty. Ponadto ozdoby artystyczne zwiazane ze świętami, przedmioty codziennego użytku, a także instrumenty muzyczne. Niestety, ta bogata w eksponaty ludowa kolekcja, nie trafiła do nas w całości.
Dzisiaj prezentując w sekcji związanej z ludowymi wyrobami artystycznymi zbiory, zaznaczamy, iż składają się na nie zarówno eksponaty pochodzące z Nowego Jorku oraz takie, które zostały w różnym okresie, przez różnych darczyńców ofiarowane.
Co możemy obejrzeć w dziale z twórczością ludową ?
Warto zwrócić uwagę na przepiękną ceramikę huculską (zwaną też pokucką). Reprezentują ją na przykład misy ozdobione zwierzęcymi motywami, czy talerze z postaciami ptaków. Podobnie jak trójramienny licharz, wszystko jest w charakterystycznych barwach zielono-, żółto-brazowych, czasem z dodatkiem koloru niebieskiego. Eksponaty pochodzą z jednej ze szkół garnarskich na Huculszczyznie, z Kołomyji. I choć Huculszczyzna nie leży już w granicach Polski, to szkoły garncarskie, czy ośrodki wytwarzające starymi, sprawdzonymi i cenionymi metodami, ciągle istnieją. Może warto przy okazji wspomnieć, że sam region był wspominany już w wieku XVI lecz dopiero trzy wieki później wzrosło nim zainteresowanie. W okresie międzywojennym Karpaty Wschodnie stały się celem wycieczek turystycznych, uzdrowiskowych i krajobrazowych nie tylko Polaków. Sami mieszkańcy – górale ruscy, inaczej Hucułowie, pochodzenia rusko – wołoskiego także stanowili przedmiot zainteresowań badaczy. Również pisarze i artyści chętnie udawali się w tamte strony.
Innymi interesującymi eksponatami są drewniane rzeźby. Prawie wszystkie związane są z religijnym kultem i większość z nich pochodzi z XIX wieku. Do najciekawszych należą dwie, z których jedna przedstawia św. Floriana, a druga św. Jana Nepomucena. W tradycyjnej kulturze chłopskiej obydwaj święci odgrywali istotne role, gdyż pełnili ważne funkcje. Święty Florian chronił domy przed pożarami, a św. Jan Nepomucen stanowił zabezpieczenie przed powodzią, gradem i suszą. Kult obydwu świętych jest wciąż obecny w Polsce, a św. Florian stał się z czasem patronem strażaków. Warto tu zaznaczyć, iż figura św. Nepomucena jest obiektem pochodzącym z Pawilonu Polskiego. Oprócz tych dwóch eksponatów są jeszcze dwa inne, o których nie można nie wspomnieć. Jeden z nich, to drewniana kapliczka przydrożna z interesującym przedstawieniem Wniebowstąpienia Matki Boskiej, pochodząca najprawdopodobniej z Kurpii oraz słup drewniany z figurą św. Benona.
Do innych objektów wartych obejrzenia zaliczyć z pewnością można gliniane i drewniane zabawki dla dzieci. Nie jest ich wiele, ale te, które można zobaczyć stanowią doskonały przykład nie tylko ludowej sztuki, ale też potwierdzają jej powiązanie z najbliższym otoczeniem, z naturą. Większość zabawek, jakie znalazły się w naszym posiadaniu, to figurki zwierząt takich, jak koguciki, czy krówki, ale też postaci żołnierzyków na koniach. Niektóre z nich, to małe instrumenty muzyczne – gwizdki. Ciekawe czy ktoś z czytelników pamięta tego rodzaju zabawki ze swojego dzieciństwa?
W naszej etnograficznej kolekcji mamy również stroje ludowe, stroje pochodzące z różnych choć niewielu regionów Polski. Najliczniej reprezentowany jest kostium krakowski i łowicki. Wśród strojów oczywiście mamy starsze, przez co atrakcyjniejsze oraz takie, które zostały wyprodukowane już na masową skalę. Różnice między nimi widać nie tylko w jakości, ale także w doborze ozdób takich (na przykład cekinów), sposobie szycia czy kolorystyce. Oczywiście w gablocie ze strojami, stanowiącej stałą ekspozycję, prezentujemy te najlepiej zachowane.
Podane przykłady „etnografików” nie wyczerpują naszych zbiorów związanych z kulturą ludową. Oczywiście, posiadamy znacznie więcej eksponatów z tej dziedziny. Aby sprawdzić, co znajduje się w naszym muzeum zapraszamy serdecznie do odwiedzenia nas. Muzeum jest otwarte sześć dni w tygodniu, oprócz czwartków, od godz. 11:00 do godz. 16:00. Przewodnicy z chęcia opowiedzą o naszej placówce – do wyboru po angielsku lub po polsku.
Beata Pupczyk – etnolog
fot. archwium MPA