Z okazji 200. rocznicy śmierci Józefa Poniatowskiego Archiwum MPA przygotowało miniwystawę pamiątek dotyczących księcia znajdujących się w kolekcji Muzeum. Wystawę obejrzeć można w godzinach otwarcia MPA od 18 października 2013 roku.
Józef Antoni Poniatowski urodził się 7 maja 1763 r. w Wiedniu. Wychowany w niemieckojęzycznych środowiskach, dzięki opiece stryja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, z którym był blisko związany, stał się Polakiem z wyboru.
Na wystawie pokażemy jedyny w kolekcji MPA list Józefa Poniatowskiego napisany w Warszawie 13 czerwca 1808 r. W odręcznie sporządzonym liście (atrament naturalnie rozmyty) książę porusza sprawy finansowe, w tym temat intencji nabycia przez adresata Pomarańczarni w Łazienkach. Kilka tygodni temu list oprawiony razem z ręcznie kolorowanym portretem i herbem rodowym Poniatowskiego poddano konserwacji. Procesu podjął się pro bono współpracujący z Muzeum konserwator J. Twomey. Próby odczytania, przetłumaczenia i opracowania tego i innych listów pisanych w języku francuskim podjęła się pracująca w weekendy przewodniczka MPA Kasia Sobieraj-Tesar.
Archiwum ma szczęście do utalentowanych osób, które bezinteresownie pomagają w zachowaniu polskiego dziedzictwa. Pragniemy wyrazić im nasze szczególne podziękowanie.
Na ekspozycji znajdą się ponadto dwa listy z 2 października 1813 r. napisane ręcznie przez Napoleona I, cesarza Francuzów, skierowane do marszałka Francji księcia Belluno. Oba listy mówią między innymi o działaniach wojennych ks. J. Poniatowskiego.
Historia weryfikuje słowa Napoleona I zawarte w wyżej wymienionych listach. Książę Józef Poniatowski – generał, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, który 16 października mianowany został przez Napoleona marszałkiem Cesarstwa Francuskiego, stał się jedną z wielu ofiar wojny. Zginął dnia 19 października 1813 r., wykonując swój ostatni rozkaz – osłonę odwrotu armii francuskiej.
Na wystawie będzie też można zobaczyć pierścień wykonany z metalu połączonego ze złotem. Mieczysław Haiman w „Dzienniku Zjednoczenia” z 16 stycznia 1936 r. tak komentuje dar dr Wachtla: „Pierścień Legii Księcia Józefa Poniatowskiego z roku 1818, prawdopodobnie unikat, gdyż nie posiada go nawet Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie”. Wygrawerowany na pierścieniu napis głosi: „Poległ dla sławy – 19 października 1813 roku – żył dla Ojczyzny”.
Inną ciekawostkę stanowi medal z napisem „Marszałek Francji – Naczelny Wódz Wojsk Polskich – Xsiążę Józef Poniatowski – 3 V 1923 – Odsłonięcie Pomnika w Warszawie”. Na odwrotnej stronie widnieje wizerunek Ferdinanda Focha z napisem: „Marszałek Francji i Polski, 3 maja 1923 w Warszawie”.
Aby zrozumieć symbolikę medalu, należy przyjrzeć się zawiłym losom pomnika Poniatowskiego w Warszawie. Zgodę na postawienie monumentu przed Pałacem Namiestnikowskim wyjednała u cara Anna z Tyszkiewiczów Potocka. Model został zamówiony jeszcze w 1817 r., a prace nad brązowym odlewem ukończono w sierpniu 1832 roku. W wyniku carskich sankcji wobec Polaków po upadku powstania listopadowego zgoda na ustawienie pomnika została cofnięta. Ukończony odlew przebył długą drogę i wrócił do niepodległej Polski w roku 1922. Uroczystość odsłonięcia pomnika powiązana z przyjazdem i mianowaniem Ferdinanda Focha Marszałkiem Polski nastąpiła w symboliczny dla Polaków dzień, 3 maja 1923 r.
Serdecznie zapraszamy do Muzeum Polskiego w Ameryce.
Halina Misterka,
archiwista