Wojna secesyjna prowadzona w latach 1861–1865 (US Civil War) jest uważana za jedno z najbardziej tragicznych wydarzeń w historii Ameryki Północnej. Mimo że większość żołnierzy, którzy walczyli i zginęli w tej wojnie było Amerykanami, nie można ignorować wkładu żołnierzy pochodzących z innych państw, walczących po obu stronach konfliktu.
Stany południowe, znane jako Konfederacja, chciały oderwać się od Unii, upatrując w tym korzyści z tytułu praw członkowskich i większą niezależność od rządu federalnego. Ameryka Północna walczyła o zachowanie jedności Unii. Brat walczył z bratem, czasami dosłownie, zwłaszcza pod koniec wojny. Szacuje się, że w czasie wojny poległo około 650 tysięcy żołnierzy.
W momencie wybuchu wojny większość ludności pochodzenia polskiego w Ameryce zamieszkiwała północ kraju, ale wielu Polaków mieszkało też w stanach południowych. Wstąpili w szeregi obu walczących stron i znosili trudy wojny, wykazując się lojalnością wobec ideologii głoszonej po ich stronie. Dokładne liczby nie są znane, ale według szacunków około 4 tys. Polaków służyło w szeregach Unii i około tysiąca w szeregach Konfederacji. Ze względu na ramy czasowe wojny, która poprzedzała wielką emigrację Polaków w 1870, większość z zaangażowanych w wojnę polskich emigrantów i ich rodzin było wygnańcami politycznymi, którzy brali udział w powstaniach przeciwko zaborcy.
Tak było również w przypadku jednej z najbardziej znanych polskich osobistości wojny secesyjnej – generała Włodzimierza Krzyżanowskiego. Urodził się w rodzinie szlacheckiej zamieszkałej w Polsce pod zaborem pruskim. Po zaangażowaniu się w powstanie wielkopolskie w 1848 r. został zmuszony do ucieczki. Przybył do Stanów Zjednoczonych, aby kontynuować swoją edukację i karierę, ale te zamiary zostały zniweczone przez wybuch wojny w 1861 roku. Wstąpił jako szeregowy żołnierz do sił zbrojnych Unii i zachęcał innych Polaków, aby szli za jego przykładem. Dość szybko doceniono jego zdolności, co objawiało się awansowaniem go do stopnia pułkownika. Zorganizował wkrótce 58. Ochotniczy Pułk Piechoty Nowego Jorku, który został oficjalnie uznany przez armię jako Legion Polski. Krzyżanowski i jego żołnierze wykazywali się dużą aktywnością i w czasie wojny walczyli w wielu jej najkrwawszych bitwach, w tym pod Gettysburgiem, gdzie byli chwaleni przez dowództwo armii za odwagę i poświęcenie.
Około 4 tys. Polaków służyło w szeregach Unii i około tysiąca w szeregach Konfederacji
Podobnie generał Józef Karge z New Jersey, weteran powstania z 1848 roku, był bardzo chwalony za swoją służbę w formacji kawalerii sił zbrojnych Unii. Zaoferował swoje usługi w kawalerii, wzorując się na innym polskim bohaterze, generale Kazimierzu Pułaskim.
Chociaż wielu bardziej znanych Polaków walczyło po stronie Unii, to na uznanie zasługują także honorowi Polacy, którzy dzielnie walczyli po stronie Konfederacji, na przykład pułkownik Kasper Tochman, bohater powstania listopadowego i zdobywca najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego Virtuti Militari. W czasie wojny domowej w Ameryce zorganizował 14. pułk piechoty Luizjany, znany jako Polska Brygada, która również walczyła w bitwie pod Gettysburgiem przeciwko swoim rodakom walczącym w dowodzonych przez generała Krzyżanowskiego Legionach Polskich w Unii.
Wojna secesyjna jest bardzo ważna, ale często pomijana w annałach polsko-amerykańskiej historii. Polacy, którzy byli kiedyś zjednoczeni w walce o wyzwolenie spod zaborów i odzyskanie wolnej Polski, zostali podzieleni i zmuszeni do walki przeciw sobie w wojnie w dalekim obcym kraju.
Muzeum Polskie w Ameryce stawia sobie za cel zachowanie wspomnień Polaków, którzy służyli i zginęli w tym tragicznym konflikcie oraz oddanie im czci. W sali głównej muzeum zwiedzający mogą zobaczyć eksponaty w postaci mundurów noszonych przez Legiony Polskie z Północy i Południa, a także sprzęt i broń używane przez obie strony.
Oprócz wspomnianych eksponatów muzeum posiada również inne pamiątki z wojny secesyjnej w swoich zbiorach archiwalnych, a w zbiorach biblioteki pozycje z literatury przedmiotu.
Zapraszamy!
Adam Aksnowicz
Muzeum Polskie w Ameryce