W niedzielne popołudnie 17 sierpnia 2014 roku w Sali Głównej Muzeum Polskiego w Ameryce zebrało się ponad 120 osób, aby wziąć udział w otwarciu wystawy upamiętniającej 70. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. Kustoszami wystawy są Jan M. Loryś i Paweł Grajnert. Wystawa obejmuje plakaty, fotografie oraz to, co jest najważniejszą jej częścią: wspomnienia uczestników powstania warszawskiego nagrane w postaci filmowej.

Wywiadów do tej części wystawy udzielili: Zofia Barczyk, Wiesław Chodorowski, Maria Chudzińska, Tadeusz Gubała, Danuta Inglot, Stefania Jarosz, Jan Kuś, Elżbieta Szternal-Cięszkowska, Wanda i George Wardiriani oraz Krystyna Zielonka. Nagrania filmowe powstały dzięki funduszom Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz inicjatywie i wsparciu Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Chicago. Wspomnienia stanowią wspaniały materiał na publikację, fenomenalny przyczynek do biografistyki polonijnej.

Podczas oglądania wywiadów zadziwia spokój, łagodność i mądrość ich bohaterów. Widz czuje bliski związek z przedstawionymi osobami, poznaje je w sposób szczególny, utożsamiając się z nimi. To ludzie stąd, których droga rozpoczęła się w Polsce i którzy obrali Stany Zjednoczone za dom. Dzięki obcowaniu z nimi – uczymy się życia, doceniamy własne. To godne polecenia doświadczenie.

Wśród zebranych na uroczystości obecnych było sześć z wymienionych wyżej osób. Goście MPA mieli możliwość wysłuchania i obejrzenia wywiadów emitowanych na sześciu niezależnych monitorach oraz bezpośredniej rozmowy z bohaterami, podczas której mogli poszerzyć swoją wiedzę o dodatkowe wątki z ich życia. Obserwowanie bohaterów wieczoru wsłuchanych w swoje wspomnienia i oglądających się na ekranach było wzruszającym doznaniem dla niejednego uczestnika uroczystości.

W. Młynarski
Jak bolesne szkło pod powieką
kaleczące źrenice bystrą
wojna nigdy nie jest daleko,
wojna zawsze jest bardzo blisko.

Wywiady zostały pogrupowane tematycznie i z wielkim wyczuciem zmontowane przez Pawła Grajnerta, miłośnika filmów, nauczyciela i harcerza. Monitory przedstawiają filmy w porządku: 1. Życie przed wojną. Wrzesień 1939 roku 2. Okupacja i konspiracja 3. Rozpoczęcie powstania warszawskiego – godzina „W”. Wspomnienia z powstania. 4. Kapitulacja. Uwięzienie oraz życie za drutami 5. Wyzwolenie i trudne decyzje życiowe 6. Życie w Ameryce. Refleksje osobiste.

Uroczystość otwarcia wystawy prowadził Jan M. Loryś. Gości muzeum przywitała w języku angielskim prezes MPA Maria Bronny Cieśla. Następnie powitała zebranych w języku polskim – i wspomniała przy okazji postać uczestnika powstania warszawskiego śp. druha Zbigniewa Kobusa, który był przez wiele lat oddanym wolontariuszem MPA – Małgorzata Kot. W czasie uroczystości głos zabierali ponadto Jan Loryś oraz Adam Bożko, wicekonsul Rzeczypospolitej Polskiej w Chicago, omawiając historię wydarzeń, których rocznicę świętowaliśmy oraz dzieje wystawy. Paweł Grajnert omówił ponadto pracę związaną z przygotowaniem wywiadów. Zebrani uczcili minutą ciszy wszystkich zmarłych poległych w powstaniu.

Program artystyczny przygotował Harcerski Zespół Artystyczny „Wichry” pod kierownictwem druhny Barbary Ciepieli. Harcerki i harcerze zaśpiewali „Pieśń o karabinie”, „Pierwszą Kompanię Kadrową”, „Legiony to…”, „Pałacyk Michla”, „Hej chłopcy, bagnet na broń” oraz hymn harcerski. Występ przepleciony słowem poetyckim został przedstawiony entuzjastycznie nastawionej widowni, wśród której wiele osób śpiewało wspólnie z młodymi artystami.

Patrząc na młodych, pełnych życia harcerzy zadawaliśmy sobie pytanie, czy są podobni do tych dziewcząt i chłopców, którzy walczyli i ginęli na barykadach Warszawy 70 lat temu. Zdawaliśmy sobie sprawę z podobieństw i historii, która wciąż zadziwia nas wszystkich. Dzięki dyskusji, jaka się wywiązała podczas uroczystości, poznaliśmy nazwiska kolejnych żyjących na emigracji powstańców i mamy nadzieję na to, że praca zapoczątkowana wystawą będzie kontynuowana.

Podczas otwarcia wystawy dokonano odsłonięcia popiersia marszałka Józefa Piłsudskiego, będącego darem Peggy Wysocki, wniesionym w hołdzie jej zmarłym rodzicom – Felixowi B. i Virginii Wysockim. Odsłonięcia dokonała jej siostra Sally Wysocki z Tinley Park, która pokrótce przedstawiła dzieje popiersia marszałka.

Serdecznie zapraszamy wszystkich Czytelników „Dziennika Związkowego” do odwiedzenia Muzeum Polskiego w Ameryce. Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających do końca września w godzinach otwarcia placówki: 11-16 od piątku do wtorku, 11-19 w środy, w czwartki MPA pozostaje zamknięte. Wstęp: dorośli – 7 dol., emeryci i uczniowie powyżej 9 roku życia – 6 dol., członkowie wspierający i dzieci – 5 dolarów.

Małgorzata Kot
Muzeum Polskie w Ameryce

Zdjęcia M. Kot i J. Siegel